کنترل امواج مغزی خود را بدست بگیرید !

کنترل امواج مغزی را بدست بگیرید !

با سلام خدمت تمام شطرنج دوستان عزیز،
پس از شش ماه تلاش و تحقیق و پیگیری بالاخره توانستم موضوع  پایان نامه کارشناسی ارشد خود را با نام "تاثیر تمرینات نوروفیدبک بر عملکرد حرفه ای شطرنج بازان تیم ملی مردان و زنان" را در دانشگاه تهران به تصویب برسانم.

این روش جدید و جذاب که مورد توجه کمیته ملی المپیک هم قرار گرفته است، برای نخستین بار در ایران در خصوص افزایش عملکرد ورزشکاران انجام می شود. سالهاست که قهرمانان رشته های مختلف ورزشی از جمله تیم ملی ایتالیا در جام جهانی 2006 از تمرینات نوروفیدبک برای بهبود و تقویت امواج مغزی خود و در نتیجه کسب عملکرد بهتر در مسابقات استفاده می کنند.

لذا با توجه به حضور اعضای تیم ملی شطرنج در این طرح لازم دانستم اطلاعاتی را در خصوص نوروفیدبک و تقویت امواج مغزی در اختیار شما دوستان قرار دهم.

مونا سلمان ماهینی      
Mahini_m@yahoo.com

نوروفیدبک چیست ؟
مي‌خواهيد به مهماني برويد و نمي‌دانيد آيا سر و وضعتان مرتب است يا نه؟ بله، به يک آينه ترجيحاً قدي نياز داريد. اکنون مقابل آينه ايستاده‌ايد و مي‌توانيد به خوبي خودتان را در آن را ببينيد.

موهايتان را شانه مي‌کنيد و يقه‌تان را که ناجور قرار گرفته مرتب مي‌کنيد. بهتر است کمي آستين پيراهنتان را بالا بکشيد تا خيلي از زير آستين کت‌تان بيرون نيايد. حالا همه چيز روبراه شد. ظاهر شما کاملاً مناسب است.

شايد تا به حال فکر کرده باشيد کاش مي‌شد درونتان را هم به همين شکل در آينه مي‌ديديد و عيب و نقص‌هاي آن را هم برطرف مي‌کرديد. مثلاً اگر مي‌شد آن‌چه در مغزتان اتفاق مي‌افتد را ببينيد آن وقت مي‌توانستيد آن را تنظيم کنيد تا به بهترين شکل، کار خود را انجام دهد.

نوروفيدبک در واقع ترکيبي از QEEG و بيوفيدبک است. شما مقابل يک مانيتور مي‌نشينيد و الکترودي که روي سر شما قرار مي‌گيرد امواج مغزي شما را دريافت و به کامپيوتر هدايت مي‌کند. حالا شما با ديدن امواج مغزي خود روي صفحه مانيتور مي‌توانيد به تنظيم و کنترل آن‌ها به نحوي که مي‌خواهيد بپردازيد.

حاصل عملکرد مغز چيست؟
مي‌دانيم که الگوي امواج مغزي ماست که حالات و صورت‌هاي مختلف رواني ما را به‌وجود مي‌آورد. درواقع کارکرد مناسب يا نامناسب مغز ما سبب طبيعي بودن يا غيرطبيعي بودن توليد امواج در مغز مي‌شود.

اختلالات مختلف رواني در حقيقت حاصل کارکرد نامناسب مغز و درنتيجه توليد الگوي ناصحيح امواج مغزي مي‌باشند. لذا مغز انسان نيز مانند هر سيستم پيچيده ديگري نياز به تنظيم و رفع نواقص دارد. نکته مهم و جالب توجه اين است که خود مغز مي‌تواند خودش را تنظيم و به‌ روز کند فقط کافي است که از وضعيت خود آگاهي پيدا کند. لذا همه کاري که بايد انجام دهيم آگاهي يافتن از مدل نامطلوب کارکرد مغز و سعي در تنظيم مجدد آن مي‌باشد.

در حقيقت مغز ما با فيدبک‌هايي (بازخورد) که از بدن و نيز محيط اطراف ما مي‌گيرد به کنترل و تنظيم کارکردهاي مختلف جسمي و رواني و تعامل ما با محيط مي‌پردازد. نوروفيدبک با فيدبکي که از امواج مغزي ارائه مي‌دهد، مغز را در تنظيم فعاليت خود کمک مي‌نمايد.

نوروفيدبک چگونه کار مي‌کند؟
در نوروفيدبک (Neurofeedback) سنسورهايي كه الكترود ناميده مي‌شوند بر روي پوست سر بيمار قرار مي‌گيرند. اين سنسورها فعاليت الکتريکي مغز فرد را ثبت و در غالب امواج مغزي (در اغلب موارد به شکل شبيه‌سازي شده در قالب يک بازي کامپيوتري يا فيلم ويدئويي) به او نشان مي‌دهند. در اين حالت پخش فيلم يا هدايت بازي کامپيوتري بدون استفاده از دست و تنها با امواج مغزي شخص انجام مي‌شود.

 به اين شکل فرد با ديدن پيشرفت يا توقف بازي و گرفتن پاداش يا از دست دادن امتياز و يا تغييراتي که در صدا يا پخش فيلم به وجود مي‌آيد، پي به شرايط مطلوب يا نامطلوب امواج مغزي خود برده و سعي مي‌کند تا با هدايت بازي يا فيلم، وضعيت توليد امواج مغزي خود را اصلاح کند. (مثلاً اگر قرار است فرد موج آلفاي خود را کاهش دهد بازي در صورتي پيش مي‌رود که موج آلفا از يک حد مشخص شده‌اي کمتر باشد)

نوروفيدبک در واقع يک فرايند آموزشي است که در آن مغز خودتنظيمي را فرا مي‌گيرد. در طول آموزش، فعاليت مغز توسط اداره هشيار و ناهشيار توجه كنترل مي‌شود. يادگيري هشيارانه زماني اتفاق مي‌افتد كه فرد در مي‌يابد كه چطور سيگنال فيدبك به توجه و وضعيت ذهني او ارتباط پيدا مي‌كند.

قسمت عمده يادگيري در سطح ناهشيار اتفاق مي‌افتد، جائيكه مغز تدريجاً مي‌تواند بصورت مستقيم و خودكار سيگنال فيدبك را كنترل كند. مهارت‌هاي جديد كه بصورت آگاهانه و نا آگاهانه بدست آمده‌اند در طول آموزش دروني مي‌شوند و بطور خودكار به فعاليت‌هاي روزانه فرد منتقل مي‌شوند. اين کار درست مانند يادگرفتن رانندگي است. همانطور که رانندگي پس از يادگيري کامل به صورت يک سري اعمال خودکار در مي‌آيد و هيچگاه فراموش نمي‌گردد، مهارت‌هايي نيز که مغز در طي آموزش نوروفيدبک فرا مي‌گيرد ماندگار خواهند بود.

بنابراين نوروفيدبک به مغز کمک مي‌کند تا ياد بگيرد که چطور خودش را تنظيم و نواقص عملکردي خود را برطرف نمايد. لذا هيچ‌گونه دستکاري يا مداخله ماده خارجي وجود ندارد که بخواهد عوارض جانبي داشته باشد يا وابستگي ايجاد کند. با نوروفيدبک ما تنها مهارتهاي جديدي را فرا مي‌گيريم، مهارت‌هايي که ما و مغزمان را بيش از پيش توانمند مي‌سازد. 
 

کاربردهاي درماني نوروفيدبک:
- بيش‌فعالي/كمبود توجه (AD/HD) : بيش از هر زمان ديگري، براي درمان AD/HD از نوروفيدبك استفاده شده است. 85-80% کودکان مبتلا به AD/HD به وسيله نوروفيدبك بهبودي كامل مي‌يابند.
- اضطراب (Anxiety) : بسياري از متخصصان، بكارگيري نوروفيدبك به منظور درمان اضطراب را يكي از عمده‌ترين موارد و زمينه‌هاي استفاده از نوروفيدبك مي‌دانند. اكثر آن‌ها معتقدند اضطراب يكي از اولين مواردي بود كه به نوروفيدبك پاسخ داد. نتايج پژوهشي نشان مي‌دهد كه در حدود 90-80% از بيماران اضطرابي با اين روش بهبود يافته‌اند.
- ناتواني يادگيري (Learning Disability) : اين اختلالات در سنين دبستان شايع هستند. در درمان اين اختلالات، نوروفيدبك تحول بزرگي ايجاد كرده است. در اين مورد نوروفيدبك به تنهايي پاسخگوست و نيازي به درمان مكمل ندارد. معمولاً با كامل كردن يك دوره درماني بهبودي ثابتي حاصل مي‌شود.
- اختلالات خواب : اولين تغييراتي كه مراجعين عموماً بعد از شروع درمان با نوروفيدبك مشاهده مي‌كنند، تغيير و تنظيم خوابشان است. بنابراين مي‌توان از نوروفيدبك در درمان اختلالات خواب نيز استفاده كرد.
- صرع : آسيب مغزي و سكته مغزي: در انواع صرع و در مواردي كه داروها مؤثر نبوده‌اند و بيماري بسيار مزمن و غيرقابل كنترل بوده است نوروفيدبك در درمان 70 تا 90% بيماران موفق بوده است.
- آسيب مغزي : نوروفيدبک سبب بهبود مشکلات ناشي از آسيب‌ و سکته مغزي مي‌شود. از آن‌جمله مي‌توان به بهبود در حافظه، سردرد، گيجي و حواس‌پرتي، سرگيجه،  مشکلات تمرکزي، اضطراب، افسردگي، تغييرات خلقي، اختلالات خواب، تحريك‌پذيري، مشكلات ادراك بينايي و ديسلكسي اشاره کرد.
- دردهاي مزمن و سردردهاي ميگرني : درمانگران و پزشكاني كه از نوروفيدبك براي درمان دردهاي مزمن و سردردهاي ميگرني استفاده كرده‌اند، اعلام كردند كه وقوع و شدت حملات ميگرن در اكثر موارد با استفاده از اين روش كاهش مي‌يابد و حتي از بين مي‌رود.
- افسردگي : در مورد بيماران مبتلا به افسردگي اساسي كه هيچ درماني براي آن‌ها كارساز نبوده، نوروفيدبك در اغلب موارد بهبوددهنده بوده است.
- سوءمصرف مواد : مطالعات نشان داده است كه در مقايسه با درمان‌هاي موجود براي ترك اعتياد، درمان با نوروفيدبك از بسياري از روش‌هاي ديگر موفق‌تر بوده است. علاوه براين، درمان با اين روش وسوسه و ولع فرد را كاهش مي‌دهد و در درازمدت احتمال عود و بازگشت را پايين مي‌آورد.

مزيت‌هاي درمان تكنولوژيك
نسبت به دارو درماني
1. نداشتن عوارض جانبي و اثرات سوء برخي داروها (از جمله اثرات سوء داروها کاهش انعطاف‌پذيري مغز است)
2. داشتن اثرات درماني پايدار
3. بهبود بيماري در مواردي‌که دارو‌درماني تنها علائم را موقتا? از بين مي‌برد، مانند AD/HD، وسواس‌هاي شديد، افسرده‌خويي و ...4. تنظيم کل فعاليت‌هاي مغزدر حقيقت داروها به عنوان يك ماده خارجي سعي در تنظيم فعاليت‌هاي مغز دارند. بنابراين با قطع آن‌ها، نظم ايجاد شده در مغز نيز از بين مي‌رود و مغز مجدداً براي اينكه تنظيم خود را به دست آورد نيازمند داروست. اين مسئله به عنوان اثر تنظيمي  داروها شناخته مي‌شود در حاليكه هدف نوروفيدبك آموزش خودتنظيمي  به مغز است و سعي دارد به مغز ياد دهد كه چگونه خود را تنظيم كند.

در نتيجه پس از درمان با نوروفيدبك، مغز با مواجهه با مشكلات جديد و خارج شدن از نظم خود، نيازمند ماده دارويي خارجي نمي‌باشد چرا كه مي‌تواند از طريق فرايند خودتنظيمي، نظم جديد خود را بدست آورد.  «در واقع در دارودرماني به مغز ماهي داده‌ايم، در‌حالي‌كه در نوروفيدبك ماهيگيري ياد داده‌ايم» 
 
  

فوايد ديگر نوروفيدبك
از آنجا که نوروفيدبک به تنظيم کارکرد مغز مي‌پردازد، لذا در ارتقاء توانمندي ها و مهارت هاي مختلف ذهني و شناختي مانند بهينه سازي تصميم گيري، افزايش خلاقيت، تقويت حافظه، افزايش تمرکز، کاهش استرس و اضطراب، افزايش هماهنگي جسم و بدن (بويژه در ورزشکاران)، افزايش توانمندي‌هاي هنري از جمله در موسيقي و ... تأثير فوق‌العاده‌اي دارد. امروزه بسياري از شرکت‌ها و سازمان‌هاي معتبر جهاني از جمله ناسا(سازمان علوم فضايي آمريکا) از اين روش و ساير روش‌هاي مبتني بر بيوفيدبک، به منظور بهينه‌سازي عملکرد پرسنل خود استفاده مي‌کنند.

تا به امروز هيچ اثر منفي از نوروفيدبك گزارش نشده است، بلكه تمام اثراتي كه داشته مثبت بوده است. بدترين حالت اين است كه نوروفيدبك نتواند تغييري در علائم بيماري به وجود آورد.

همزمان كردن مصرف دارو با نوروفيدبك نه تنها عوارض بدي ندارد، بلكه باعث مي‌شود تأثير داروها بيشتر شود و پس از مدتي داروها قطع شوند.
 

نوروفيدبک و اختلالات مختلف :

AD/HD
AD/HD با رفتارهايي مانند بي‌توجهي، تكانشگري و حواس‌پرتي مشخص مي‌شود. بسته به اينكه چه رفتاري غلبه داشته باشد اين اختلال را به سه زيرگروه تقسيم مي‌كنند. يك دسته با برجستگي بي‌توجهي مشخص مي‌شود، يك دسته با تكانشگري و بيش‌فعالي و دسته سوم با تركيبي از بي‌توجهي، تكانشگري و بيش‌فعالي.

تحقيقات نشان داده است كودكان AD/HD كمتر قادرند كه موج بتا بالاي 14 هرتز توليد كنند و بيشتر امواج تتا در محدوده 8-4 هرتز توليد مي‌كنند. براي داشتن تمركز مناسب در وضعيت بهينه، مغز نياز دارد تا سطح بالايي از امواج سريع بتا و سطح پاييني از امواج آهسته تتا را توليد كند در حاليكه در تمركز ضعيف اين تعادل به هم مي‌خورد.

نوروفيدبك براي افزايش توليد بتا و كاهش توليد تتا مورد استفاده قرار مي‌گيرد. طي فرايند آموزش، كودك طي يك بازي كامپيوتري براي توليد امواج مناسب پاداش دريافت مي‌كند تا به اين ترتيب ياد بگيرد كه چگونه به مديريت توجه و برانگيختگي بپردازد و كنترل بهتري بر رفتار و هيجانات خود داشته باشد.

مي‌توان گفت كه شغل مغز توجه كردن است، نه فقط به دنياي بيرون بلكه به فرايندهاي دروني هم توجه مي‌كند و اين چنين فعاليت‌هاي خودش و بدن را وارسي مي‌كند. وقتي امواج خاص در مغز را مورد آموزش قرار مي‌دهيم در بيش‌فعالي، تكانشگري و گوش‌بزنگي بهبود حاصل مي‌شود.

در كنار فوايد مربوط به توجه، فوايد ديگري هم در رابطه با بعضي رفتارهاي همراه AD/HD مشاهده مي‌گردد. خطاهاي كمتري در آزمون‌هايي كه مسائل شناختي را به چالش مي‌كشند اتفاق مي‌افتد؛ زمان واكنش بهبود مي‌يابد و نيز پايدار مي‌شود؛ شب ادراري و دندان قروچه شبانه برطرف ‌شده، ميل به شكر و تيك‌هاي حركتي و صوتي هم از بين مي‌روند؛ وسواس فروكش مي‌كند؛ حتي ضريب هوشي افزايش يافته و دستخط بهتر مي‌شود.

     

نافرماني، قشقرق، طغيان، خشم زياد، خودسري، دروغگويي و حتي رفتارهاي خشن‌تر مانند پرخاشگري، بدرفتاري با حيوانات (Cruelty to animals)، دعوا كردن و fire setting همه به اين روش جواب مي‌دهند. بعضي از اين بچه‌ها هيچ احساس پشيماني نمي‌كنند و بنظر خون‌سرد مي‌رسند.  

 

اين روش در مورد بچه‌هاي افسرده، مضطرب، و بچه‌هايي كه داراي اختلالات هيجاني هستند كمك كننده است. در بيشتر موارد كودكان موفق مي‌شوند دوز داروي خود را كاهش داده يا آن را قطع كنند. ديده شده كه وقتي دوره درمان با نوروفيدبك كامل شود، اثرات بهبودي آن تا بلندمدت ادامه خواهد داشت.

در هر حال ذكر اين نكته ضروري است كه دستگاه عصبي كودكان بيش‌فعال آسيب‌پذيرتر از كودكان ديگر است كه مي‌تواند دلايل ژنتيك، تغذيه‌اي، رشدي و يا زمينه خانوادگي داشته باشد.

اختلالات خواب (در بزرگسالان)
مدارك باليني مختلفي وجود دارد كه نشان مي‌دهد استفاده از نوروفيدبك به بهبود اختلالات مختلف خواب از جمله بي‌خوابي، آپنه، سخت به خواب رفتن، مرتب از خواب پريدن و... كه علائمي مرتبط با اضطراب و افسردگي هستند، كمك مي‌كند.
در واقع نوروفيدبك به خودتنظيمي مغز در برانگيختگي فيزيولوژيك كمك مي‌كند و همين امر سبب بهبود كيفيت خواب مي‌شود.

مشكلات خواب (در كودكان)
مشكلات خواب شامل شب‌ادراري، راه رفتن در خواب، حرف زدن در خواب، وحشت در خواب و اضطراب مربوط به خواب رفتن مي‌باشند. نوروفيدبك با كمك به خود ـ تنظيمي مغز در تنظيم برانگيختگي فيزيولوژيك، در بهبود مشكلات مربوط به خواب موفق بوده است و غالباً اولين چيزي كه در درمان توسط نوروفيدبك توسط مراجعين گزارش مي‌شود بهبود كيفيت خواب است.

صرع
نوروفيدبك اولين بار در حوزه بهبود صرع به كار گرفته شد. استرمان در پژوهش‌هاي خود متوجه گرديد که تقويت موج SMR در حيوانات و انسان سبب کنترل و بهبود تشنج مي‌گردد. نشان داده شده است كه نوروفيدبك در بهبود انواع صرع از جمله صرع كوچك، صرع بزرگ و تشنج‌هاي موضعي پيچيده مؤثر است. همچنين باعث كاهش دوز دارو و كنترل بهتر تشنج‌ها مي‌شود. اغلب افرادي كه تحت درمان با نوروفيدبك قرار گرفته‌اند افرادي هستند كه درمان‌هاي دارويي در حل مشكل آن‌ها ناموفق بوده است.

نوروفيدبك پايداري مغز را افزايش مي‌دهد. مدت درمان ممكن است كمي طولاني شود اما معمولاً نتايج خوبي به دست مي‌آيد كه به شكل بهبود سطح عملكرد مغز، كاهش دوز داروها و عوارض جانبي آن‌ها، كاهش تعداد تشنج و رفع نياز به جراحي (در مواردي كه نياز به جراحي بوده است) قابل مشاهده است. 
گاهي اضطراب حاصل مغزي است كه خيلي سريع كار مي‌كند و لازم است كه آرام شود. مشخص شده که تقويت آلفا سبب پيدايش حالت آرامش و خلوت شدن ذهن مي‌شود. 

اضطراب
با پيشرفت تكنيك‌ها و مطالعات مربوط به امواج آلفا، محققان دريافتند كه آموزش آلفا در بهبود اختلالات اضطرابي، سندرم‌هاي درد، اختلالات خواب و استرس مزمن مؤثر است.

در واقع اضطراب نشانه‌اي از وجود مشكلات در خودتنظيمي مغز است. نوروفيدبك اطلاعاتي را از EEG مراجع به وي ارائه مي‌دهد و كمك مي‌كند تا بتواند وجوه مختلف آن را تحت كنترل خود درآورد و به اين ترتيب به مغز مي آموزد تا خودش را بهتر تنظيم كند. اين مهارت بعد از اين بصورت ناهشيار در مواقع مختلف و براي غلبه بر اضطراب و حملات هراس توسط شخص بكار گرفته مي‌شود.
استفاده از نوروفيدبك در بيماران PTSD به آن‌ها اجازه مي‌دهد تا خاطرات مربوط به حادثه را بدون احساس ناراحتي و رنج پردازش كنند. 

 افسردگي
در نقشه مغزي افراد افسرده نشانه‌هاي مختلفي ديده مي‌شود که بعضي از آن‌ها عبارتند از:
افزايش يا کاهش فوق‌العاده در فعاليت امواج بتا و آلفا در سراسر يا بخشي از مغز؛ کاهش يا افزايش موج دلتا؛ کاهش يا افزايش غيرطبيعي کوهرنس و ... . استفاده از نوروفيدبک منجر به انجام اصلاحات در الگوي امواج مغزي افراد افسرده مي‌گردد. تغيير در ميزان سروتونين و نوراپينفرين که دو انتقال‌دهنده عصبي هستند از علل بروز افسردگي است. نقل و انتقالات انتقال‌دهنده‌ها از مباحث مربوط به شيمي مغز است.

نکته در اينجاست که تغيير در شيمي مغز به تغيير در امواج، و تغيير در امواج به تغيير در شيمي مغز مي‌انجامد. لذا استفاده از نوروفيدبک و اصلاح الگوي امواج مغزي سبب ايجاد تعادل در نقل و انتقالات مواد شيميايي مغز مي‌گردد.
نوروفيدبك ساز و كار اصلي كه مغز به آن وسيله برانگيختگي فيزيولوژيك را كنترل مي‌كند تحت كنترل درآورده و مكانيزم برانگيختگي را طبيعي مي‌سازد. اين روش صرفنظر از علت افسردگي اثربخش است. در طي درمان مراجع ممكن است متوجه شود كه لازم است استفاده از داروهاي ضدافسردگي يا محرك را كاهش دهد كه به هر حال بايد از نظر دوز دارو در طي درمان تحت نظر متخصص باشد.

 درد مزمن
در مورد درد مزمن فرض بر اين است كه آسيبي كه در ابتدا منشأ درد بوده است درمان شده اما درد همچنان باقي است و چه بسا بدتر شده است. وقتي درد براي مدت طولاني ادامه پيدا كند، آستانه درد ممكن است كاهش يافته و در نتيجه ادراك آن افزايش يابد. به عبارت ديگر مغز توجه بيشتري به احساس درد مي‌كند.

طولاني شدن مدت درد، آستانه مغز نسبت به درد را پايين آورده و سبب افزايش ادراك درد مي‌شود. استفاده از نوروفيدبك آستانه مغز نسبت به درد را بالا برده و حتي به مقدار طبيعي مي‌رساند و به اين شكل سبب كاهش ادراك درد مي‌شود. حتي با وجود آسيب هم، تنظيم شدن دوباره آستانه درد در يك حد طبيعي، باعث بهتر شدن درد مي‌شود. مغز با كمك نوروفيدبك آستانه درد را از نو تنظيم مي‌كند.

 صدمات مغزي خفيف (MTBI)
پيامدهاي آسيب مغز خفيف شامل سردرد، بدن درد، حالت تهوع، گم‌گشتگي ، افسردگي، خستگي مفرط، مشكلات بينايي، نقائص پردازش شنيداري، مشكلات خواب، وز وز گوش، تحريك‌پذيري و اضطراب و حتي تغييرات يا ناپايداري شخصيتي مي‌باشد. در حاليكه هيچ نوع دارو درماني مرسومي براي اين علائم وجود ندارد، ليكن معمولاً به نوروفيدبك جواب مي‌دهند.

مطابق با گزارش خود افراد تحت درمان تا 80% بهبودي در علائم پيدا مي‌شود. بازيابي‌هايي كه مغز به اين ترتيب بدست مي‌آورد اثر بلندمدت دارد. استفاده از اين روش حتي سال‌ها بعد از آسيب هم مفيد خواهد بود. بعضي بهبودها بعد از آسيب بصورت خودبخود مورد انتظار هستند ليكن نوروفيدبك فرايند را سرعت مي‌بخشد.
آموزش در مناطق خاص قشري كه مربوط به كنترل برانگيختگي فيزيولوژيك مي‌شود صورت مي‌گيرد. در مورد صدمات خفيف  شواهد حاكي از تأثير مثبت نوروفيدبك در كمك به بهبود علائمي مانند: كاهش انرژي، سردرد و دردهاي مزمن، گيجي و سرگيجه، مشكل حافظه، مشكل در تمركز، اضطراب، افسردگي، تغييرات خلقي، اختلالات خواب و مشكلات ادراك بينايي مي‌باشد. شواهد باليني نشان‌دهنده اين است كه استفاده از نوروفيدبك حتي پس از اينكه ساير درمان‌ها از پيشرفت باز مي‌مانند، سبب دستيابي به نتايج بيشتر مي‌شود. 

 سکته مغزي
سكته مغزي اغلب نارسايي‌هايي را در عملكرد مغزي به دنبال خود دارد. نوروفيدبك علاوه بر كمك به بهبود نقائصي كه از سكته ناشي مي‌شود، در برطرف كردن مشكلات ثانويه‌اي كه پديد مي‌آيد مانند اضطراب، افسردگي، تحريك‌پذيري، كسالت و... هم مفيد است. نوروفيدبك باعث دستيابي به بازيابي بلندمدت كاركرد مغز مي‌شود.

بسياري پيامدهاي ناشي از سكته در محل آسيب به وجود نمي‌آيند و شبيه به پيامدهاي ذكر شده در مورد MTBI هستند: مشكلات خواب، تحريك‌پذيري، تغييرات خلقي و افسردگي.

اين موارد خيلي زود به نوروفيدبك جواب مي‌دهند بعضي نقائص خاص كه مربوط به سكته مي‌شوند مانند راه رفتن، گفتار و ضعف يك طرف بدن، زمان بيشتري براي بازيابي مي‌برند و حتي ممكن است بهبودي بطور كامل بدست نيايد. گاهي لازم است فرايند آموزش بطور بلندمدت ادامه پيدا كند تا مغز بتواند به مرور قابليت‌هاي قبلي خود را بازيابد. 
 

 عملكرد بهينه
نوروتراپي اهداف مختلفي دارد :
- تثبيت عملكرد سراسري مغز با افزايش توانايي مغز در توليد امواج مغزي مختلف در محدوده صحيح
- بهبود توانايي مغز براي تغيير نرم و راحت از يك حالت ذهني به حالت ديگر و حفظ آن حالت به اندازه نياز
- بهبود كاركرد مغز در نواحي خاص مرتبط با مشكلاتي كه فرد در آن زمان تجربه مي‌كند

سال‌هاست كه ورزشكاران، هنرمندان، مديران و افراد نظامي، از نوروفيدبك براي دستيابي به بالاترين سطوح عملكرد درماني استفاده مي‌كنند. پروتكل‌هاي آموزشي، برانگيختگي فيزيولوژيكي، تمركز و توجه، تعادل نيمكره‌هاي مغزي، آرميدگي و كاركرد اجرايي را تحت تأثير و آموزش قرار مي‌دهند. نوروفيدبك يك تكنيك يادگيري و وسيله آموزشي است. مراجع از تغييراتي كه طي آموزش بوجود آمده آگاه مي‌شود و قادر خواهد بود تا روند پيشرفت خود را در جهت رسيدن به قابليت‌هاي بالاتر مورد ارزيابي و بررسي قرار دهد.

    استاد راهنما :
دکتر رضا رستمی

 مدير گروه آتيه، دانشیار دانشگاه تهران، پزشكي عمومي، دانشگاه علوم پزشكي تهران، دكتري تخصصي روانپزشكي، دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، رئيس مركز بهداشت و درمان دانشگاه تهران و ...