مقاله ای متفاوت : بازنشستگی در شطرنج!

بازنشستگي در شطرنج
به کوشش غلامرضا خواجویی

درست پنج سال پيش بود كه گري كاسپاروف در اقدامي غير منتظره در مسابقات لينارس 2005 و پس از باخت دور آخر به وسلين توپالف بازنشستگي خود را از دنياي بازيگري شطرنج حرفه اي اعلام كرد. در تاريخ شطرنج چنين اعلاناتي بسيار نادر است اما سردبير سايت Chess Notes كه به مسايل تاريخي شطرنج مي پردازد نمونه هايي این چنینی كه توسط بازيكنان بزرگي همچون اشتينيتز، كاپابلانكا، لاسکر، باتوینیک، ايوه، فاين، هارويتز، مارشال، پيلزبري و ... عنوان شده است را از منابع مكتوب شطرنج گرداوري نموده است. این نمونه ها كه در تاريخ شطرنج بي نظير مي باشند در زمان خود هيجانات و احساسات شطرنج دوستان را به شدن برانگيخته است.

 

ميخائيل باتوينيك

من تصميم به رها كردن شطرنج گرفته ام.

باتوينيك در صفحه 108 كتاب "دستيابي به هدف" كه وی بیوگرافی اش را در آن نوشته است (انتشار در سال 1981 توسط انتشارات آكسفورد) اين جمله را مي نويسد :

تصميم به کناره گیری از عرصه شطرنج را در سال 1946 اتخاذ کردم اما این تصمیم توسط مقامات شوروي سابق رد شد. آنها من را مجاب به شركت در مسابقه قهرماني شطرنج جهان كردند.

 

خوزه رائول كاپابلانكا

در تاريخ 13 مارچ 1924 ميلادي كه در صفحه 161 بولتن ماه سپتامبر- اكتبر شطرنج آمريكا نوشته شد كاپابلانكا چنين اظهار مي دارد :

من شك دارم كه بتوانم در تورنمنتي ديگر شركت كنم. حقيقت اين است كه در دوران بيست ساله فعاليت حرفه اي شطرنجي ام مسابقات نيويورك 1924 بزرگترين و معتبرترين تورنمنتي بوده كه من در آن شركت كرده ام. من پس از مرگ پدرم عملاً تصميم به بازنشستگي از دنياي حرفه اي شطرنج گرفته ام اما گاهگداري در مسابقات نمايشي شركت خواهم كرد.

من به عنوان قهرمان شطرنج جهان از شطرنج حرفه اي كناره گيري مي كنم اما به جوانان توصيه مي كنم براي به دست آوردن اين مقام بجنگندند.  بي صبرانه در انتظار آن روز خواهم بود تا يكي از اين جوانان بتواند مرا در مسابقه اي بر سر مقام قهرمانی ام  شكست دهد (!!) و اگر بخت يار چنين فردي شد من تمامي سالهاي قهرماني ام را به او اعطا مي كنم.

و من مي خواهم بدانم كه آيا قدم هاي لازم پس از بازنشستگي من در شطرنج برداشته خواهد شد.

                 تصویر کاپابلانکا روی مجله تایم (دسامبر 1925)

اما بعدها كاپابلانكا در اظهاراتي كه در صفحه 162 بولتن ماه سپتامبر- اكتبر شطرنج آمريكا منتشر شد اعلام كرد :

قهرماني دكتر لاسكر در مسابقات نيويورك 1924 مرا متقاعد كرد كه در تصميمم در بازنشستگي از شطرنج در اين برهه زماني تجديد نظر كنم. لاسكر با به دست آوردن اين قهرماني نشان داد كه نسل قديمي هنوز توانايي كسب پيروزي را دارند و بنابراين من انگيزه لازم را براي بودن در صحنه حرفه اي شطرنج دارم.

 

ماكس ايوه

ماكس ايوه در صفحه 231 مجله شطرنج ماه اكتبر- نوامبر 1981 در مصاحبه اي چنين اعلام مي كند :

در سال 1933 به عنوان استاد بزرگ شطرنج نایل آمدم و هم اكنون كناره گيري خود را از شطرنج اعلام مي كنم.

ایوه بعدها رئیس فدراسیون بین المللی شطرنج شد. وی یکی از رکوردداران در زمینه تالیف کتب شطرنجی است.

 

 

روبن فاين

كناره گيري روبن فاين از شطرنج حرفه اي در اواخر سال 1940 بسيار مشهور است در نشريه سي ان 6090 چنين آمده است :

هنگامي كه فاين تصميم به كناره گيري از حرفه مورد علاقه اش شطرنج و روي آوردن به روانشناسي گرفت نتيجه يك شكست براي شطرنج و يك مساوي براي روانشناسي رقم خورد !

اين جملات را "گيلبرت كانت" در مقاله اي با عنوان «چرا آنها شطرنج بازي مي كنند» در كتاب روانشناسي شطرنج صفحه 44 و 45 در 4 سپتامبر 1972 نوشته است.

در رابطه با اعلام بازنشستگي روبن فاين نمونه اي ديگر توسط "كریستين سانچز" در نشريه سي ان  5024 با اين مضمون نقل شده است:

در صفحه 288 مجله Chess Review در سال 1938 نقل شده است كه در مصاحبه اي روبن فاين با ساويلي تارتاكوور كه در روزنامه تلگراف چاپ شده چنين مي آيد : اوايل امسال روبن فاين كناره گيري خود از شطرنج حرفه اي را اعلام كرد تا به تكميل تحصيلاتش در رشته رياضيات بپردازد. اواخر ماه مي فاين از مسئولان كميته برگزاري مسابقه AVRO در خواست نمود تا او را از شركت در مسابقه عفو نمايند اما با عدم پذيرش خواسته او و با توجه به قرادادي كه داشت مجبور به شركت در اين مسابقات شد.

 

دانيل هارویتز

دانيل هارويتز چهار سال قبل از مسابقه با مورفي در نامه اي در 23 جولاي 1854 كه از لندن فرستاده شد نوشت :

شطرنج با اين كه برايم سودمند بوده است و در اين وادي دوستان عزيز زيادي را پيدا كرده ام، اما هم اكنون پرونده من را مختومه بدانيد.

به وسيله شطرنج از نردبان موفقيت بالا رفته ام و قصد ندارم با رها كردن آن گستاخي كرده باشم اما به هر حال بايد خانه نشين شوم و شايد با اين كار به گمنامي كشيده شوم. شطرنج موجب شهرت و محبوبيت من شد و فعاليتي مفيد در سلامتي است.

هنگامي كه به واسطه شطرنج حس جاه طلبي و شهرت انسان ارضاء شد نياز به ثبات و پايداري در زندگي داريم. پس از چندين سال بي ميلي و كار مضاعف در يافتم كه من بيشتر از حد توان، نياز علاقه مندان به شطرنج را بر آورده كرده ام. (منبع :BCM ، مي 1884، صفحه 182)
ا 

امانوئل لاسكر

در بولتن شطرنج آمريكا در صفحه 23 فوريه 1931 چنين آمده است :

در پاسخ به در خواست صورت گرفته امانوئل لاسكر كه شصت و دومين سالگرد تولدش را در 24 دسامبر جشن گرفته است در كارزاري كه بیست و هفت سال به عنوان شاه شطرنج جهان شناخته مي شود صراحتاً بازنشستگي خود را اعلام مي كند.

با تشكر از نامه محبت آميز شما در پاسخ به اين پرسش كه آيا من بازي بر صفحه شطرنج را رها كرده ام، جواب اين است : بلي!

سازمان جهاني شطرنج در حال حاضر مورد تاييد گروه اقليتي از مرداني كه من آن ها را اساتيد سازنده مي نامم نيست. در نتيجه من تصميم دارم به كارهايي كه وقت و انرژي بيشتري را از من مي گيرد اختصاص دهم.
متقابلاً با آزوي بهترين ها براي شما
امانوئل لاسكر

 

فرانك جيمز مارشال

در دسامبر 1909 گزارشي غير قابل انتظار در نشريه Daily Sketch لندن در مورد بازنشستگي فرانك مارشال منتشر شده است كه به گزارش كامل آن توجه كنيد :

فرانك جيمز مارشال پس از سپري كردن يك عمر كه در حدود 21 سال مي باشد از دنياي بازي شطرنج كناره گيري كرد. وي به عنوان قهرمان شطرنج آمريكا كه به تازگي در برابر "جی. شوالتر" در لوئیزويل بدست آورده است اعلام بازنشستگي نمود.

كناره گيري مارشال دو دليل دارد : يكي همسرش و ديگري كارش!

دليل اول تاثير بيشتري دارد و همسرش عنوان نمود كه مارشال بايد وقت بيشتري را صرف او و پسرش فرانك رايس مارشال نمايد.

هنگامي كه دليل كناره گيري مارشال از شطرنج پرسيده شد وي گفت : شطرنج بازي وقت گيري است، براي بازي شطرنج بايد تمام وقت را صرف آن كرد و من فكر نمي كنم كه هيچ بازي در جهان به اندازه شطرنج باشد كه بايد مورد مطالعه و فراگيري قرار گيرد. هرچند من به آن عشق مي ورزم اما من مسئوليت هاي شغلي دارم كه شطرنج به آنها لطمه مي زند.

همچنين در اين مورد در بخش ورزشي روزنامه نيويورك تايمز در تاريخ 28 نوامبر 1909 چنين آمده است :

فرانك جيمز مارشال از اهالي نيويورك سيتي كه ديروز با شكست "جی شوالتر" از اهالي جورج تاون به مقام قهرماني آمريكا دست يافته است در اظهاراتي اعلام كرد كه به طور كامل از دنياي شطرنج كناره گيري مي كند و وقتش را صرف مسايل شغلي مي كند.

اين اظهارات امروز و در بازگشت مارشال از جورج تاون پس از بدست آوردن قهرماني شطرنج آمريكا در برابر شوالتر عنوان شده است.

 

هنري نيلسن پيلزيري

در صفحه 448 نشريه BCM  نوامبر 1901 آمده است :

هنري نيلسن پيلزبري مي نويسد : من چهارم ژانويه به اروپا سفر خواهم كرد و به مدت هجده ماه در آنجا خواهم بود. در اين مدت در تورنمتهاي مختلفي از جمله مونت كارلو شركت مي كنم و يك مسابقه چشم بسته هم خواهم داشت و احتمالاً مسابقه ای با لاسكر ترتيب خواهم داد.

در پايان اين سفر وي از دنياي حرفه اي شطرنج كناره گيري خواهد كرد. او قصد دارد به تحصيل در حقوق بپردازد و اين نكته شك بر انگيز است كه آيا او مي تواند از عشق اولش دست بكشد. بايد ببينيم!

دكتر لاسكر در مورد ترتيب بازي با پيلزبري سكوت كرده است و ما معتقديم كه در اين سفر اين مسئله به صورت رسمي اعلام خواهد شد.

 

ويلهلم اشتينيتز

اشتينيتز در صفحه 359 مجله بين المللي شطرنج در دسامبر 1891 چنين مي نويسد :

خدمت مخاطبان گرامي عرض مي كنم كه به احتمال قوي از دنياي شطرنج به عنوان بازيكن حرفه اي اعلام بازنشستگي خواهم كرد. اما همچنان در حاشيه شطرنج خواهم بود و به طور كامل شطرنج را رها نخواهم كرد.

همچنين به صورت گذرا در كتاب تورنمنت شطرنج سنت پترزبورگ 96 - 1895 به قلم ميسون و پولاك چنين اشاره شده است :

ويلهلم اشتينيتز در سال 1878 و هنگامي كه اعلام بازنشستگي خود را از شطرنج اعلان كرد گفت كه سوابقش در شطرنج بهتر از مورفي بوده است.

به زودی : مقاله ای جدید در بخش روزنوشت های من