نخستین قهرمان بانوان تاریخ شطرنج ایران

شکوه سروش آذر: "اکنون آرزوهایمان بر آورده شده است"

آشـــــــــنایی با شکوه سروش آذر
نخستین قهرمان بانوان تاریخ شطرنج ایران

سال 1334 در تهران و در خانواده‌ای هنرمند چشم به جهان گشودم و پنجمین فرزند خانواده‌ ام هستم. وقتی خاطرات دوران کودکی‌ ام را ورق می‌ زنم، قبل از هر چیز روزهایی برایم زنده می‌ شوند که مادرم افسانه‌ های هزار و یکشب را برایمان تعریف می‌ کرد و پدرم با داستان‌ های شاهنامۀ فردوسی روح راستی و ایران‌ پرستی را در ما می‌ دمید. از کودکی عشق وافری به مطالعه، ورزش، و نقاشی در خودم احساس می‌ کردم و اسطورۀ محبوبم جهان‌ پهلوان تختی بود. 

سیزده ساله بودم که بازی شطرنج را در خانواده فرا گرفتم و در هر فرصتی با خواهرها و برادرها و بچه‌ های فامیل شطرنج بازی می‌ کردم. در آن دوران در دبیرستان نوربخش والیبال بازی می‌ کردم و علاوه بر شطرنج، به شنا، دوچرخه‌ سواری، پیاده‌ روی و پینگ‌ پونگ علاقه‌ مند بودم؛ و برای تلطیف روحم نقاشی می‌ کردم. دو بار نیز در مسابقات نقاشی تهران مقام اول را به دست آوردم. زمانی که قدم به مسابقات شطرنج گذاشتم، عطر بازی‌ های فیشر و اسپاسکی جهان را پر کرده بود و بچه‌ ها در کوچه و خیابان‌ ها شطرنج بازی می‌کردند و فضای فرهنگی زیبایی در شهر حکم‌ فرما بود. در هفده سالگی‌ ام اولین دورۀ مسابقات شطرنج آموزشگاه‌ های تهران در سال 1352 و با حضور پنجاه نماینده از هفده ناحیۀ آموزش و پرورش تهران برگزار شد و مقام نخست مسابقات را کسب نمودم. این موفقیت برایم شروعی دلپذیر بود.

شطرنج ورزشی‌ است برای غنای فکر که ایجاد ذوق، خلاقیت و ظریف‌اندیشی می‌کند. ترکیبات باشکوهی که در صحنۀ شطرنج خلق می‌شود، می‌ تواند به جذابیت یک تابلوی هنری و یا یک فرآیند تاریخی باشد، که فقط شطرنج‌ بازان قادر به درک کامل زیبایی‌ آن هستند. به روایتی صفحۀ شطرنج آینۀ تمام‌ نمای زندگی بشری است. امیدوارم که با بسط و گسترش این ورزش در بین مردم، همه از لطف و حُسن آن بهره‌ مند شوند. 

 سال 1353 دومین دورۀ مسابقات قهرمانی آموزشگاه‌های تهران انجام شد و برای دومین سال پیاپی به مقام قهرمانی رسیدم. مهرماه سال 1353 مسابقات قهرمانی شطرنج بانوان ایران برای اولین بار برگزار شد و توانستم مقام نخستین قهرمان شطرنج بانوان کشور را به نام خود ثبت کنم. همان سال در کنکور دانشگاه ملی (شهید بهشتی) پذیرفته شدم و فعالیت‌های شطرنجی خود را در بخش دختران و پسران دانشگاه ادامه دادم.

در دوران دانشجویی‌ ام به علت علاقه به کار خبرنگاری، کلاس مطبوعات تاج را با موفقیت پشت سر گذاشتم و فعالیت‌ های فرهنگی خود را در مجلۀ «تاج ورزشی» برای تهیۀ اخبار و گزارشات شطرنج آغاز کردم.

کسب سه دوره قهرمانی شطرنج بانوان ایران از افتخارات من است:

1- قهرمانی نخستین دورۀ شطرنج دوشیزگان و بانوان ایران در سال 1353

2- قهرمانی دومین دورۀ شطرنج دوشیزگان و بانوان ایران در سال 1355

3- قهرمانی سومین دورۀ شطرنج دوشیزگان و بانوان ایران در سال 1356

عناوین دیگری که کسب کردم، از این قرار است:

1- قهرمانی نخستین دورۀ شطرنج دختران آموزشگاه‌های تهران در سال 1352

2- قهرمانی دومین دورۀ شطرنج دختران آموزشگاه‌های تهران در سال 1353

3- قهرمانی شطرنج بانوان تهران در سال 1354

4- قهرمانی شطرنج دختران جام کیهان ورزشی در سال 1354

5- قهرمانی شطرنج دختران باشگاه‌ ها – مسابقات بانک سپه در سال 1355

6- قهرمانی شطرنج دانشجویان دختر بین سال‌ های 1353 تا 1357

7- قهرمانی شطرنج دختران باشگاه‌های تهران بین سال‌ های 1353 تا 1357

8- قهرمانی شطرنج دانشجویان پسر – دانشگاه شهید بهشتی (ملی سابق) در سال 1355

9- قهرمانی شطرنج دختران کاخ جوانان تهران بین سال‌ های 1354 تا 1356

10- نمایندۀ منتخب بانوان ایران در مسابقات شطرنج غرب آسیا در هند به سال 1357

در دهۀ 1350 دستگاه ورزش برای شطرنج اهمیت کمتری قائل بود. در فدراسیون شطرنج نیز نگاه‌ها بیشتر معطوف به شطرنج مردان بود تا بانوان. چیزی که ما در آن روزها آرزو می‌ کردیم، خوشبختانه اکنون محقق شده است؛ مثل تشکیل مدارس شطرنج در ایران، بسط و گسترش شطرنج از سنین کودکی، بهره‌ مندی از مربیان داخلی و خارجی، و شرکت در مسابقات متعدد داخلی و خارجی برای کسب تجربۀ بیشتر، که همۀ این امکانات بر تعداد شطرنج‌ بازان استاد و استاد بزرگ ما افزوده است.

بعد از انقلاب اسلامی به دلیل بسته‌ شدن فدراسیون، در اوج قدرت و با ناباوری مجبور به ترک بازی شطرنج شدم. در سال 1359 ازدواج کردم و از تهران دور شدم و بیشتر از گذشته جذب کتاب و مطالعه شدم. نوشته‌ های مورد علاقۀ من غالباً در حوزه‌ های ادبیات، افسانه‌ ها و اساطیر، روان‌ شناسی و علم رؤیا از دیدگاه روان‌ شناسانه، عرفان، و تاریخ قرار می‌ گرفت. علاقه‌ ام به تاریخ را بیشتر مدیون "ویل دورانت" مورخ بزرگ هستم که می‌ گوید: «تمدن رودی‌ست با دو ساحل؛ بیشتر تاریخ‌ نگاران تنها به خود رود توجه دارند، که به دست آن‌ ها که می‌کشند و می‌ دزدند و غوغا می‌ کنند، پر از خون شده است. من تلاش فرهنگی خود را در مجموعۀ تاریخ تمدن وقف نوشتن حوادثی کردم که در دو ساحل رود اتفاق افتاده و می‌ افتد. جایی که مردمان گمنام خانه می‌ سازند، عشق می‌ ورزند، کودک می‌ پرورند، آواز می‌ خوانند، شعر می‌ گویند و مجسمه می‌ سازند.» 

افراد تأثیرگذار زندگی‌ ام فراوان‌اند. از جمله حکیم فردوسی، نظامی، عطار، سعدی، مولانا و شمس تبریزی، حافظ، دانته، ویکتور هوگو، پوشکین و کارل گوستاو یونگ. مولانا را پیر خود می‌ دانم و بهترین لحظات عمرم وقتی است که مثنوی می‌ خوانم و از گرما و عطوفت گفتارش لذت می‌ برم. گری کاسپاروف قهرمان سابق شطرنج جهان به خاطر روح آزادی‌ خواهی‌ اش مورد تحسین من است. نقاشی‌ های استاد فرشچیان، لئوناردو داوینچی، ساندرو بوتیچلی، کلود مونه، و ونسان ون‌گوگ من را مجذوب می‌ کند و شنیدن قطعات موسیقی باخ، بتهوون، موتزارت، و شوپن روحم را جلا می‌ دهد. به نویسندگی نیز علاقه‌ مندم و تحقیق و پژوهش در زمینۀ رؤیا را دنبال می‌ کنم. چیزی که من را به سوی دنیای رؤیا جذب کرد، زبان رؤیا بود که کهن‌ ترین زبان دنیاست و دروازه‌ای‌ست که بر جهان اسرارآمیزی که همان جهان ناخودآگاهی‌ست گشوده می‌ شود. نیچه دربارۀ رؤیا گفته است: «رؤیاهای ما بیش از ادراک و احساسات ما به واقعیت وجودی‌ مان نزدیک‌ اند.»

در خاتمه پیشنهادم به دستگاه ورزش و فدراسیون شطرنج ایران این است که در صورت امکان موزه‌ ای به نام بزرگمهر حکیم، نخستین شطرنج‌ باز ایران، تأسیس شود؛ تا شطرنج‌ بازان تیم ملی از آغاز تاکنون، بتوانند خاطرات و آثار و جوایز خود را برای نسل‌ های بعد به یادگار بگذارند و دوستداران شطرنج‌ نیز از تاریخ و سیر شطرنج در ایران مطلع شوند.

منبع