لاجوردي زاده مي نويسد : شطرنج ، دسته ، درجه !

مسابقات شطرنج در جای جای این کره خاکی از استقبال گسترده‌ای برخوردار است و بازیکنان و تماشاچیان زیادی را به خود جذب می‌کند به طوری که صدها بازیکن را پشت میز بازی می‌نشاند و رودرروی یکدیگر قرار می‌دهد. البته این هنر شطرنج است که باید از آن استقبال کرد و موجبات گسترش هر چه بیشتر آن را بوجود آورد . با این همه در راه پیشرفت این رشته اندیشه پرور از یک مورد نباید غافل شد و  باید فکری به حال آن کرد .

این مورد را با طرح سوالی آغاز می کنیم :

اگر مسابقه‌ای با تعداد صد بازیکن یا دویست بازیکن و یا بیشتر برگزار شود ، در نهایت چند نفر به مدال دست پیدا می‌کنند ؟

پر واضح است که تعداد و تعدد بازیکنان ، تاثیری در تعداد مدال‌آوران نخواهد داشت و به هر حال بیش از یک سری مدال ، توزیع نمی‌شود . این بدین معنی است که عده کثیری از بازیکنان ، پس از انجام بازی‌های خوب و موفق به هیچ افتخاری دست نمی‌یابند . (به مدالی نمی‌رسند و کسی آنها را نمی‌بیند و نشریه و رسانه‌ای با آنها مصاحبه نمی‌کند و ....)

این وضعیت را مقایسه کنید با رشته‌های کشتی ، وزنه‌برداری ، شنا ، دو و میدانی ، ورزش‌های رزمی و غیره .  هریک از این رشته‌ها در مسابقات بزرگ مانند المپیک و جهانی و قاره‌ای ، چند مدال به خود اختصاص می‌دهند ؟ هریک از مدال‌آوران آنها چه جایگاهی در شهر و کشور خود و در بین مردم و رسانه‌ها پیدا می‌کنند ؟ اقبال عمومی به آن رشته‌ها چگونه است ؟ خیل کودکان و نوجوانان به سوی کدام رشته‌ها سرازیر می‌شوند ؟ و همچنین سوالاتی فراوان از این دست .

جواب به غیر از مدال و مدال‌ آوران در این رشته‌ها و وجود قهرمانان متعدد چه می تواند باشد ؟ در المپیک پکن که در مردادماه برگزار می‌شود از مجموع 302 سری مدال (طلا ، نقره و برنز) ، 47 مدال به دو و میدانی و 46 مدال به شنا  و  شیرجه و واترپلو (به ترتیب 36-8-2) اختصاص دارد و ژیمناستیک و کشتی و دوچرخه‌سواری هر یک دارای 18 مدال و وزنه‌برداری و تیراندازی هر یک دارای 15 مدال می‌باشند (در مجموع مدالهای مردان و زنان). البته همه می‌دانیم که شطرنج جزو رشته‌های المپیکی نیست و اولین بار به طور رسمی وارد بازی‌های المپیک آسیایی گوانگجو 2010 خواهد شد ولی این آمار فقط برای مقایسه است تا بدانیم برای عمومیت یافتن، رشته‌های دیگر چه کرده‌اند و شطرنج چه باید بکند .

به شطرنج باز گردیم و برای ملموس‌تر شدن بحث ، روی یک مسابقه مهم داخلی یعنی فجر ارومیه (بهمن 86) متمرکز شویم :

اگر بپذیریم که در آن مسابقات ، موفقیت مهرداد سادات نجفی ، استادان فیده سیدحامد موسویان و سیدآرش اکبری‌نیا به ترتیب به خاطر کسب مقام دوازدهم ، حدنصاب استاد بزرگی و استاد بین‌المللی کمابیش مورد توجه قرار گرفت اما آیا بازی‌های خوب و قوی استاد بین المللی محسن قربانی ، استاد بین المللی امیر ملاحی و نیما حسین‌زاده  و کسب مقام‌های 15- 16-17 هم مورد قبول افتاد . آیا نتایج جالب و دور از انتظار امید نوروزی ، غلامرضا علیزاده و وحید خالصی و کسب مقام‌های 21- 22- 23 هم در نظر آمد . مگر ارزش این مقام‌ها کم است و بدست آوردن آن ساده می‌باشد ؟ اضافه کنید به این ها تفاوت شماره اولیه و مقام نهایی (پیشرفت بازیکن) را مثلا مهرداد سادات نجفی (37- 12) ، نیما حسین‌زاده (107- 17) ، امید نوروزی (45-21) ، غلامرضا علیزاده (52-22) و وحید خالصی (50- 23) و ....

>> چه باید کرد !؟

حال فرض کنید یکی از بازیکنان بخواهد از بازی خوب خود در مسابقات برای مردم عادی شهر خود و اطراف خود ( و نه شطرنج‌بازان حرفه ای) تعریف کند یا یکی از هیاتهای شطرنج استان یا شهرستان بخواهد برای اداره تربیت بدنی ، گزارشی در تمجید از مقام کسب شده قهرمان خود بنویسد . قطعا با این پرسش روبرو می‌شود که مگر چه مقامی بدست آمده و  آنگاه  است که عنوان کردن یک عدد دو رقمی مثل 12 و 17 و 22 اصلا توجه کسی را جلب نمی‌کند و او را به تشویق و تقدیر وا نمی‌دارد و استقبال عمومی و هجوم کودکان و نوجوانان را به شطرنج در پی ندارد . پس چاره کار در چیست ؟ از مطالب بالا چه نتیجه‌ای باید گرفت ؟ به دنبال چه باید بود ؟ قبل از نتیجه‌گیری به مطلب دیگری بپردازم .

• در رشته کشتی آیا قهرمانان سنگین وزن بر همه کشتی‌گیران دیگر برتری ندارند ؟ آیا پهلوان امامقلی حبیبی  یا پهلوان تختی یا الکساندر مدوید بر همه سبک وزنها غلبه نداشتند ؟ پس چرا کشتی‌گیران دیگر هم در وزنهای خود ، مدال می‌گیرند ؟ چون وزن آنها سبک‌تر است ؟
• در رشته وزنه‌برداری آیا پهلوان نامجو یا پهلوان رضازاده یا واسیلی الکسیف از دیگران ، وزنه‌های بسیار سنگین‌تری بلند نمی‌کردند ؟ پس چرا دیگران با وزنه‌های بسیار سبک‌تر هم مدال می‌گیرند ؟ چون وزن آنها سبک‌تر است ؟
• در رشته شنا که اصلا حرف دیگری وجود دارد . مگر شنا با شنای چه فرقی می‌کند که صد متر پروانه و قورباغه و کرال و آزاد و ... داریم . خوب هر کس به هر طریقی که خواست شنا کرده و صد متر را طی کند . آیا این نامها و حالتها فقط وسیله‌ای برای کسب مدال بیشتر و پر مدال کردن این رشته نیست ؟
• در دو و میدانی هم کمابیش همان وضعیت وجود دارد . پرتاب ، پرتاب است . چه تفاوتی بین پرتاب وزنه ، پرتاب نیزه و پرتاب دیسک ! با وجود پرش طول ، چه حاجتی به پرش سه گام !

آیا غیر از این است که همه این ها برای افزایش تعداد مدال و کثرت قهرمان و جلب نظر و توجه مردم است .

واقعیت آن است که تعداد مدال‌های توزیع شده در مسابقات شطرنج بسیار کم است و قهرمانان با یک لغزش کوچک در بازی خود از شانس کسب مدال فاصله می‌گیرند و با این اوضاع ، نمی‌توان انتظار اقبال عمومی و تبلیغات گسترده برای این رشته داشت چرا برای گسترش هر رشته ورزشی ، وجود یک قهرمان به عنوان الگو در شهر و استان و کشور لازم است و بدون الگو نمی‌توان مردم و سرمایه‌های آینده یعنی کودکان را به راحتی به رشته‌ای جلب کرد و به کمیت لازم رسید . واضح و مبرهن است که بدون کمیت هم نمی‌توان به کیفیت رسید یعنی باید تعداد زیادی بازیکن مبتدی در اختیار یک مربی قرار داد تا بتواند از بین آنها چند بازیکن خوب پرورش دهد . نگاهی به عملکرد مدرسه شطرنج باتوینیک در شوروی سابق موید این مدعاست .

 >> طرح یک پیشنهاد :

همانطور که در کشتی و وزنه‌برداری ، قهرمانان بر اساس وزن بدن خود به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند و هر یک، مدالهای وزن خود را بدست می‌آورند (وزن‌هایی که گاهی کمتر از 10 شرکت‌کننده دارد !) ، در شطرنج نیز لازم است که بازیکنان بر اساس وزن به دسته‌های مجزا تقسیم شوند و مدال بگیرند . این بدان معنی نیست که در ابتدای مسابقات شطرنج ، مراسم وزن‌کشی اجرا شود و بازیکنان به دسته‌های مختلف وزنی تقسیم شوند بلکه میزان دقیق وزن شطرنجبازان از قبل معلوم است . منظور وزن شطرنجی افراد است که همان ریتینگ می‌باشد و با دقت کامل محاسبه شده است یا قابل محاسبه است . جا دارد در اینجا از خدمات ارزنده پروفسور "آرپاد اِلو" تقدیر شود که با ارائه فرمولها و روشهای لازم ، سیستم درجه‌بندی بین‌المللی (ریتینگ) را پایه‌گذاری کرد .

با این وصف به سادگی می‌توان وزن افراد مختلف و دسته‌های بازیکنان را تعیین کرد . هر 100 امتیاز ریتینگ معادل یک دسته بر حسب جدول زیر :

تاکید می‌کنم که منظور این نیست که بازیکنان دسته‌های مختلف از هم مجزا شوند و در دسته‌های خود مبارزه کنند بلکه همه بازیکنان باید کما فی السابق در یک جدول سویسی به بازی بپردازند و فقط کافی است که در انتهای مسابقات ، علاوه بر تعیین نفرات برتر به شکل معمول ، نفرات برتر هر دسته نیز با توجه به رتبه کسب شده در مسابقه تعیین شوند بدین ترتیب که از بالای جدول به پایین پیمایش می‌کنیم و اولین کسی که ریتینگ او متعلق به هر دسته است را تعیین کرده و به عنوان قهرمان دسته خود اعلام می‌کنیم . این کار به نوعی شبیه به تعیین قهرمان میز در مسابقات تیمی نیز می‌باشد . اگر در مقررات مسابقه ، قرار بر آن شده بود که نفرات دوم و سوم هر دسته هم جایزه بگیرند آنگاه طبق همین روش ، نفرات بعدی نیز تعیین می‌شوند . می‌بینیم که نفرات برتر دسته‌ها کاملا محدود تعیین می‌شوند و هزینه زیادی برای جایزه آنها صرف نمی‌شود بلکه فقط مدال و حکم لازم است و جایزه نقدی به نظر برگزارکننده بستگی دارد . از طرف دیگر نفرات برتر اصلی که همان قهرمانان واقعی مسابقه هستند همچنان از جوایز خود برخوردارند و به عنوان قهرمانان اصلی از آنها یاد می‌شود و از دیگران به عنوان قهرمانان دسته‌ها یاد خواهد شد .

برای مشاهده ادامه مقاله  اینجا  کلیک کنید