هر تکرار سه باره ای مساوی است؟

هر تکرار سه باره ای مساوی است؟ / به کوشش استاد نجیب

هر تکرار سه باره ای مساوی است؟
به کوشش جناب آقای "ابوالقاسم نجیب"

مقاله ی زیر یکی از مباحث مهم درباره تکرار سه باره ی یک وضعیت در زمانی است که بار اول حق قلعه رفتن وجود داشته است اما دو بار بعدی نه. این مقاله از موارد مناقشه برانگیز و جزو سوالات داوری فیده است که دانستن آن برای همه داوران ضروری به نظر می رسد.

"ابوالقاسم نجیب" از داوران بین المللی سرشناس و حاذق کشورمان

در همین باره حتی بحث جالبی بین "روبن استوارت" داور مشهور انگلیسی و "گورت گیسن" رییس سابق کمیته قوانین و مقررات فیده درگرفت. این موضوع آن قدر مهم بود که درکمیته قوانین ومقررات فیده در این باره به طور مفصل بحث شد و ماده مندرج در مقاله ی زیر به تصویب رسید. به همین علت مطلب جالبی را که به این موضوع اختصاص دارد از آقای "گیسن" برای خوانندگان محترم انتخاب کرده ام.

موضوع مورد بحث بین آن دو، وضعیتی ساختگی و زاییده ی ذهن "روبن استوارت" بود اما وضعیت زیر واقعی است. فقط برای روان خوانی و فهم بهتر موضوع، تصرفی اندک در ترجمه صورت گرفته است.

پرسش: در یک بازی با زمان 90 دقیقه برای 40 حرکت و 30 دقیقه برای حرکت های باقیمانده با افزایش زمان 30 ثانیه برای هر حرکت از حرکت اول برای هر بازیکن، بازی زیر انجام گرفت:

در این لحظه بازیکن سفید حرکتl21.Nc7+lرا در برگه ی ثبت خود می نویسد، ساعت را متوقف می کند و داور را فرا می خواند و به داور می گوید اگر حرکت ثبتیl21.Nc7+lرا انجام دهد وضعیت «سه بار» تکرار می شود و در نتیجه ادعای تساوی می کند.

داور چه تصمیمی باید بگیرد؟

پاسخ: داور باید بعد از این که وضعیت نهایی و زمان ساعت ها را یادداشت کرد، بازی را در صفحه ی دیگری دوباره بچیند.

می توانم تصور کنم که داور تصمیم بگیرد تا بازی را مساوی اعلام کند. در حرکات 17، 19 و 21 وضعیت یکسانی پدیدار شده است که شاه سیاه نمی تواند قلعه برود. اما دلیل این که چرا قلعه رفتن ناممکن است فرق دارد. در حرکت 17 قلعه رفتن به طور موقت ناممکن است زیرا شاه سیاه در معرض کیش است اما در حرکت های 19 و 21 قلعه رفتن به علت این که شاه قبلاً حرکت کرده به طور مطلق ناممکن است. اما آیا این تصمیم درست است؟

حالا ببینیم ماده ی 2-9 ب قوانین شطرنج چه می گوید:

"وضعیت ها یکسان محسوب می شوند که اگر و فقط اگر نوبت حرکت با همان بازیکن باشد، همان مهره ها با همان رنگ همان خانه ها را اشغال کرده باشند و همه حرکت های ممکن همه مهره های هردو بازیکن همانند باشند. بنابراین وضعیت ها یکسان به شمار نمی روند اگر:

1- در ابتدای سلسله حرکت ها، پیاده ای را بتوان با آنپاسان گرفت.

2- شاه یا رخ حق قلعه رفتن داشته باشند، اما پس از حرکت شان این حق را از دست بدهند.حق قلعه رفتن فقط بعد از حرکت شاه یا رخ از دست می رود."

یک ضرب المثل هلندی می گوید "نیش در دُم است!" و این ضرب المثل در این وضعیت صدق می کند: با استناد به بند 2، شاه سیاه حق قلعه رفتنش را باl17.Nc7+lاز دست نمی دهد بنابراین وضعیت بعد ازl17.Nc7+lبا وضعیت های بعد ازl19.Nc7+lوl21.Nc7+lتفاوت دارد. در واقع قانون کلی این است: "بازیکن با حرکت خود حق قلعه رفتن را از دست می دهد، نه با حرکت حریف"

در نتیجه ادعای تساوی اشتباه است!